Niedowidzenie, znane również jako amblyopia, to jedno z najczęstszych zaburzeń wzroku u dzieci, które może prowadzić do trwałego upośledzenia widzenia, jeśli nie zostanie wcześnie wykryte i skutecznie leczone. Szacuje się, że dotyka ono około 2-3% dzieci na całym świecie. Niedowidzenie występuje, gdy jedno oko (rzadziej oba) nie rozwija się prawidłowo, co prowadzi do ograniczonej zdolności widzenia, mimo że oko samo w sobie może być anatomicznie zdrowe. Wczesna diagnoza i odpowiednia terapia mogą pomóc w znacznym stopniu poprawić jakość widzenia dziecka.
Przyczyny niedowidzenia u dzieci
Niedowidzenie rozwija się w okresie dzieciństwa, kiedy układ wzrokowy intensywnie się rozwija i doskonali. Główną przyczyną jest nieprawidłowa stymulacja wzrokowa jednego lub obu oczu, co prowadzi do osłabienia połączeń nerwowych między okiem a mózgiem.
Najczęstsze przyczyny niedowidzenia:
Zez (niedowidzenie związane z zezem)
Jest to najczęstsza przyczyna niedowidzenia. Występuje, gdy jedno oko ma nieprawidłowe ustawienie (odchylenie do wewnątrz, na zewnątrz, w górę lub w dół). Mózg, aby uniknąć podwójnego widzenia, ignoruje sygnały płynące z oka zezującego, co prowadzi do jego niedowidzenia.
Anizometropia (różnowzroczność)
Jeśli jedno oko ma znacznie inną wadę refrakcji niż drugie (np. duża różnica w krótkowzroczności lub nadwzroczności), mózg może ignorować obraz pochodzący z oka gorzej widzącego, co prowadzi do jego osłabienia i niedowidzenia.
Zaćma wrodzona
Wrodzone zmętnienie soczewki uniemożliwia prawidłowe przekazywanie bodźców wzrokowych do mózgu. Jeśli zaćma nie zostanie usunięta odpowiednio wcześnie, może dojść do trwałego niedowidzenia.
Opadanie powieki (ptoza)
Silne opadanie jednej powieki może zasłaniać źrenicę i blokować dostęp światła do siatkówki, co prowadzi do niedowidzenia w nieprawidłowo rozwijającym się oku.
Inne choroby oka
Choroby takie jak wrodzona jaskra, zmiany w rogówce, choroby siatkówki czy retinopatia wcześniacza mogą wpływać na prawidłowy rozwój wzroku i przyczyniać się do niedowidzenia.
Objawy niedowidzenia u dzieci
Niedowidzenie może być trudne do zauważenia, szczególnie u małych dzieci, które nie są w stanie same określić, że jedno oko widzi gorzej. Rodzice i opiekunowie powinni zwracać uwagę na następujące symptomy:
🔹 Mrużenie jednego oka – dziecko może zamykać jedno oko, szczególnie przy jasnym świetle.
🔹 Pochylanie głowy – dziecko może przechylać głowę, aby lepiej widzieć.
🔹 Brak precyzji w chwytaniu przedmiotów – może wskazywać na problem z postrzeganiem głębi.
🔹 Częste potykanie się i trudności z oceną odległości.
🔹 Brak zainteresowania rysowaniem, puzzlami, czytaniem – dzieci z niedowidzeniem mogą unikać czynności wymagających dużej precyzji wzrokowej.
🔹 Zauważalne odchylenie oka (zez) – jeśli jedno oko systematycznie odchyla się na bok, jest to silna wskazówka do diagnostyki.
Diagnostyka niedowidzenia
Aby wykryć niedowidzenie, należy przeprowadzić badania wzroku u dzieci. Ważne jest, aby pierwsza wizyta u okulisty miała miejsce około 1. roku życia, a kolejne kontrolne badania były wykonywane w wieku 3 i 6 lat.
Metody diagnostyczne:
✔ Badanie ostrości wzroku – u starszych dzieci można wykorzystać tablice do badania wzroku, natomiast u najmłodszych stosuje się specjalne testy obrazkowe.
✔ Test przesiewowy Cover Test – pozwala wykryć ukryty zez.
✔ Badanie refrakcji (komputerowe badanie wzroku) – pozwala określić wadę wzroku i różnowzroczność.
✔ Badanie dna oka – stosowane w celu wykrycia chorób siatkówki i nerwu wzrokowego.
Leczenie niedowidzenia u dzieci
Leczenie niedowidzenia jest najbardziej skuteczne w wieku przedszkolnym, ponieważ wtedy mózg dziecka wciąż intensywnie rozwija układ wzrokowy. Po 7. roku życia skuteczność terapii znacznie spada.
Najczęściej stosowane metody leczenia:
Terapia okluzją (zasłanianie zdrowego oka)
Najpopularniejsza metoda leczenia niedowidzenia. Polega na zakrywaniu lepiej widzącego oka specjalnym opatrunkiem lub okularami z zasłonką, aby wymusić pracę słabszego oka.
Krople do oka (Atropina)
Używane jako alternatywa dla okluzji. Atropina rozszerza źrenicę w zdrowym oku, tymczasowo pogarszając jego ostrość widzenia i zmuszając do pracy słabsze oko.
Korekcja wady wzroku (okulary lub soczewki kontaktowe)
Jeśli niedowidzenie jest spowodowane wadą refrakcji (różnowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm), okulary mogą poprawić widzenie i przywrócić prawidłowy rozwój wzroku.
Leczenie operacyjne
W przypadku niedowidzenia spowodowanego zaćmą wrodzoną, opadaniem powieki lub innymi wadami anatomicznymi konieczna może być operacja.
Ćwiczenia wzrokowe
Istnieją specjalne programy terapii wzrokowej, które pomagają poprawić funkcjonowanie słabszego oka poprzez ćwiczenia stymulujące widzenie obuoczne.
Czy można zapobiec niedowidzeniu?
✔ Regularne badania wzroku u dzieci – pierwsza wizyta u okulisty powinna odbyć się już w wieku niemowlęcym.
✔ Obserwowanie zachowań dziecka – wczesne wykrycie objawów niedowidzenia zwiększa szanse na skuteczne leczenie.
✔ Odpowiednia korekcja wad wzroku – noszenie dobrze dobranych okularów jest kluczowe.
✔ Unikanie nadmiernego czasu przed ekranem – nadmierna ekspozycja na ekrany może prowadzić do pogorszenia ostrości widzenia.
Podsumowanie
Niedowidzenie to poważne schorzenie, które wymaga szybkiej diagnozy i leczenia. Najlepsze efekty terapii osiąga się u dzieci w wieku do 7 lat, dlatego kluczowe jest regularne badanie wzroku. W przypadku wykrycia problemów, leczenie może obejmować zasłanianie oka, korekcję wady wzroku, ćwiczenia wzrokowe lub leczenie chirurgiczne.
📍 Centrum Zdrowia Oka – specjalistyczna pomoc w leczeniu wad wzroku u dzieci!
📍 ul. Chrobrego 42 lok. 4, 26-600 Radom
📞 Tel.: 723 155 155
🌐 www.okulistyka.radom.pl
